در برخی شرایط برای شما این اتفاق صورت گرفته است که با ورود به یک محیط کم نور میزان مردمک چشم شما برای دیدن بسیار باز شده و هنگامی که به طور ناگهانی در یک محیط پرنور قرار می گیرید مقدار بازی مردمک بسیار کم شده و از ورود شدید نور به داخل شبکیه جلوگیری می کند. در چشم انسان این وظیفه بر عهده عنبیه یا همان بخش رنگی چشم می باشد. در دوربین ها این عمل توسط یک واحدی در دوربین با نام IRIS Controller صورت می گیرد.
در واقع ساختار IRIS در دوربین ها از یک صفحه با نام Aperture و یک موتور DC انجام می شود. هرچقدر این صفحه باز تر باشد میزان نور ورودی به سنسور بیشتر خواهد بود. میزان بازی Aperture جنبه های دیگری از کیفیت تصویر را نیز تحت تاثیر می گذارد، بازی بیشتر Aperture باعث کاهش وضوح در عمق تصویر میشود. عمق تصویر ( Depth Of Field ) فاصله ایست که در آن اشیا وضوح مناسب دارند و در دامنه focus دوربین قرار میگیرند. در دوربین های مداربسته عمق تصویر بیشتر (وضوح بیشتر درکل تصویر) مطلوب است چرا که تصویر در تمام نقاط واضح تر است.
میزان بازی آیریس همچنین بر تیزی لبه ها (Sharpness) در تصویر نیز موثر است، هرچه آیریس کمتر باز شود لبه ها تیز تر میشوند. هرچه بازی Aperture کمتر باشد سطح کمتری از لنز استفاده شده و انحراف نوری لنز کمتر و منجر به تصویری Sharp میشود. البته این پدیده آستانه ای نیز دارد که اگر Aperture کمتر از آن شود تصویر مات ( Blur) خواهد شد.
این مشکل در محیط های خارجی که شدت نور بسیار زیاد است و Aperture به اندازه ای کوچکتر از حد آستانه خود میرسد بوجود می آید. در ابن پدیده نوری که باید روی یک پیکسل از سنسور بیفتد، روی چند پیکسل پخش میشود و باعث ماتی و اعوجاج نوری در تصویر میشود. متاسفانه این مشکل در دوربینهای جدید که از سنسورهای مگاپیکسلی استفاده میکنند بیشتر است چرا که در این سنسورها عموما اندازه پیکسلها کوچکتر است. از آنجا که اندازه مطلق بازی Iris پارامتر مورد استفاده ای نیست، نسبت بازی Iris به اندازه فاصله کانونی لنز که عدد F نامیده میشود استفاده شده تا اثر سایز Iris را تعیین کند. F پارامتری بدون مقیاس است چرا که نسبت فاصله کانونی لنز دوربین به قطر بازی Iris است. بنابراین برای فاصله کانونی ثابت هرچه قطر بازی Iris کمتر شود عدد F افزایش پیدا میکند.
آیریس دستی :
در این نوع آیریس، Aperture نوسط دست کنترل میشود، با چرخاندن حلقه ای دور لنز دوربین مداربسته، این نوع Iris معمولا در کاربردهای با نور ثابت استفاده می شود، مانند محیط های داخلی، چرا که تنظیم آن نیاز به حضور فیزیکی کاربر دارد.
آیریس خودکار :
واژه آیریس خودکار عموما برای لنزهایی که بصورت خودکار میزان بازی Iris را کنترل میکنند استفاده میشود . Irisاتوماتیک معمولا برای دوربینهای مداربسته ای که در محیط های خارجی استفاده میشوند به کار میرود.
این دسته دارای دو نوع می باشد که در زیر به شرح هر یک پرداخته شده است :
ویدئو :
این نوع از Iris توسط موتور میزان Aperture را براساس سطح نور تغییر میدهد. سیگنالی آنالوگ، معمولا یک سیگنال ویدیویی تبدیل به سیگنالی برای کنترل موتور می شود که میزان بازی یا بستگی Iris را کنترل میکند. مدارات مربوط به این نوع آیریس در مکانیزم لنز قرار دارد که باعث بالا بودن قیمت این نوع لنز میشود.
DC :
این توع آیریس در مفهوم کاملا شبیه Video Iris است، با این تفاوت که مدارات کنترلی که موتور را درایو میکنند به جای لنز در خود دوربین قرار دارند.
P-IRIS
دسته آخر P-IRIS ها می باشند. این مدل نوع ساخت یافته و اصلاح شده Auto IRIS ها می باشند که برخی از مشکلات در آنها اصلاح شده است. آیریس خودکار همانطور که به راحتی و بدون نیاز به دخالت انسان و با توجه میزان نور کار میکند، ضعف اساسی را نیز در پی دارد. در اینجا بخاطر ساده شدن موضوع فقط در مورد DC Iris صحبت خواهیم کرد با این حال تمامی مواردی که ذکر خواهد شد برای Video Iris هم قابل تعمیم است. DC Iris اندازه Aperture را در پاسخ به سطح نور تغییر میدهد و تنها همین پارامتر را در تعیین میزان Aperture استفاده میکند و تاثیر آن را بر سایر متغیرهای کیفیت تصویر را در نظر نمیگیرد. برای مثال اندازه بازیIris بطور مستقیم عمق تصویر را تحت تاثیر قرار میدهد، DC Iris فقط با توجه به میزان نور و بدون توجه به اینکه این تغییر، عمق تصویر را نیز تحت تاثیر قرار میدهد Aperture را تنظیم می کند.
عملکرد در P-IRIS
همانطور که قبلا اشاره شد، مشکل بنیادی موجود در آیریس خودکار باعث بوجود آمدن P-iris شد. P-Iris علاوه بر کنترل میزان Aperture کنترل دقیقی بر کلیه ابعاد تصویر دارد. برخلاف تکنولوژی های سنتی، پی-آیریس با کمک نرم افزار هایی که جنبه های مختلف تصویر را تحت نظر قرار دارند میزان Aperture را با توجه به تاثیری که بر کیفیت تصویر دارد تعیین می کند.P-Iris امکان تغییر پارامترهای دیگر تصویر از جمله Gain )افزایش سطح سیگنال( و Exposure را برای دستیابی به کیفیت بهتر تصویر و عدم کاهش کیفیت در شرایط مرزی مانند شرایطی با نور بسیار زیاد که در بالا به آن اشاره شد را دارد.